Szybki, szybszy, najszybszy. Dokładny, dokładniejszy, najdokładniejszy. Grzeczny, grzeczniejszy, najgrzeczniejszy itd. Zbyt często stosujemy wobec dzieci (kogoś i własnych) tego typu rankingi. I wtedy- zamiast opisywać zachowania dziecka, wskazując, które są złe i chwaląc za dobre– porównujemy.

Chcemy w ten sposób pokazać dziecku, że to, co ono robi zbyt wolno, za mało dokładnie, niezbyt starannie, można zrobić lepiej i, żeby nie być gołosłownym, dajemy za wzór brata, siostrę, kolegę, który robi to jak należy. Mamy oczywiście nadzieję, że to zmobilizuje dziecko do większego wysiłku.

Zapomnieliśmy już, jak sami reagowaliśmy na tego typu porównania. Większość z nas doświadczyła w dzieciństwie zmory pouczeń w stylu: „Znowu dziura! Zobacz, a Basia nie łazi po drzewach i ma całe rajstopki!”; „Twój kolega z ławki to się uczy, a ciebie to książki parzą!”; „On już zjadł, a ty tylko grzebiesz w tym talerzu!”. Porównywanie wcale nie mobilizowało do wysiłku. Wręcz odwrotnie- zniechęcało, upokarzało, napawało lękiem lub rodziło bunt, złość. Po usłyszeniu kolejnego stwierdzenia o czyjejś tam poprawności wcale nie usiłowaliśmy mu dorównać. Pozostawał żal do osoby, która wypowiadała te słowa („woli jego, on jest lepszy”), złość („jak tak jej się podoba, to niech z nim rozmawia, ja nie będę brał w tym udziału”) i przede wszystkim ogromna niechęć do „wzoru”.

Mimo tego doświadczenia powielamy ten sposób pouczania dzieci, często z tego powodu, że nie bardzo wiemy, czym porównywanie można zastąpić. Zmiana tego nawyku jest trudna, bo dotyczy nie tylko sposobu mówienia, ale również spostrzegania i myślenia.

Zamiast porównywać:

* Opisz, co widzisz.

* Powiedz, co czujesz.

* Opisz, czego oczekujesz.

* Unikaj komunikatów, które stawiają dziecko w niekorzystnym świetle z rówieśnikiem.

Każde dziecko jest kimś wyjątkowym i niepowtarzalnym. Jest takie, jakie jest. Może nie wiąże butów tak sprawnie, jak kolega, a zabawek nie sprząta tak dokładnie, jak starsza siostra, ale zapewne coś potrafi.

Kiedy dziecko nie robi tego, co powinno lepiej powiedz tak:

• „Widzę, że patrzysz w okno zamiast czytać opowiadanie. Martwię się, że nie zdążysz rozwiązać zadania”.

Korzyścią będzie odczuwane przez dziecko poczucie bezpieczeństwa, brak krytyki i porównań do niedościgłych wzorów. Dzięki temu będzie też szansa na zaprzyjaźnienie się z „wzorem”, od którego, być może, paru fajnych rzeczy się nauczy. Porównywanie najlepiej wyrzucić z zestawu metod wychowawczych. Na zawsze.

Czy już powinien umieć? Powinna to wiedzieć? Dlaczego on jeszcze tego nie umie, reszta dzieci z jego grupy już to robi! Często pada szereg podobnych pytań w gabinetach specjalistów, które rodzą się w głowach rodziców wraz z wiekiem dziecka.

Być może dokonane przeze mnie opracowanie, będzie stanowiło  punkt wyjścia do tego, aby przyjrzeć się swojemu dziecku bliżej i w razie niepokoju lub wątpliwości w jakiejkolwiek ze sfer skontaktować się ze specjalistą – pedagogiem, psychologiem, lekarzem, terapeutą,  fizjoterapeutą, logopedą. Jest ono w dużym stopniu uproszczeniem dla danego etapu rozwoju, w którym dziecko się znajduje.

 

WCZESNE DZIECIŃSTWO – 3 ROK ŻYCIA

Rozwój fizyczny

Dziecko wolniej niż w poprzednich latach swojego życia przybiera na wadze, natomiast dość szybko rośnie m. in. ze względu na to kościec jest dość wrażliwy i giętki. Stawy cechuje duża ruchomość, wiązadła stawowe są słabe i rozciągliwe. Włókna mięśniowe zawierają dużo wody, są wiotkie i cienkie, wskutek czego dziecko jest niewytrzymałe na wysiłek fizyczny. Układ nerwowy w dalszym ciągu jest podatny na szybkie zmęczenie. Z tego powodu dziecko woli zabawy i zajęcia urozmaicone niż jednostajne. 

Rozwój ruchowy

Dziecko ma już pewne umiejętności związane z samodzielnym przemieszczaniem się, z posługiwaniem się przedmiotami i manipulowaniem nimi. Niektóre wybrane umiejętności 3 latka w rozwoju ruchowym- motoryki małej i dużej: 

PRZEMIESZCZANIE SIĘ: z łatwością chodzi, biega, umie wchodzić po schodach stawiając jedną nogę na stopniu. Umie chodzić na palcach, potrafi jeździć na rowerku trójkołowym- pedałuje i samodzielnie nim kieruje.

POSŁUGIWANIE SIĘ PRZEDMIOTAMI/ MANIPULOWANIE NIMI: łapie dużą piłkę, uczy się posługiwania nożyczkami, trzyma w ręce kredkę- jeszcze nie zawsze prawidłowo, próbuje nią się posługiwać , dziecko samodzielnie je posługując się łyżką, widelcem, samodzielnie myje ręce, wyciera, potrafi się ubrać i rozebrać- potrzebuje pomocy przy guzikach, zamkach błyskawicznych, sznurowadłach, lewej i prawej stronie ubrania. 

Rozwój społeczno- emocjonalny

Uczucia dziecka są bardzo zróżnicowane, silne, gwałtowne i krótkotrwałe. Dziecko nie potrafi ich tłumić dlatego są widoczne w ruchach, gestach, okrzykach, słowach. Często są spowodowane błahą rzeczą, ale szybko wygasają i zmieniają się w inne np. zmartwione i zapłakane, za chwilę śmieje się i cieszy. Przejawiane uczucia informują otoczenie o potrzebach dziecka, które mają być zaspokojone natychmiast ponieważ jeszcze nie wie, co to jest odraczanie czegoś w czasie.

O sobie samym dziecko myśli egocentrycznie- za centrum zainteresowania uważa siebie. Nie ma poczucia dobra i zła dopiero stopniowo przyswaja narzucone przez dorosłych reguły, a przestrzega ich tylko dlatego, że chce sprostać wymaganiom dorosłych, którzy w tym okresie są dla dziecka bezwzględnym autorytetem i wzorem właściwego postępowania.

Bawi się w większości samo nawet gdy korzysta z tych samych zabawek, co kolega lub koleżanka. Obserwuje swoich rówieśników podczas zabawy. Często nadaje przedmiotom inne znaczenie np. koc jest suknią. Ze względu na to, że uwaga łatwo ulega rozproszeniu zabawy są krótkie i zmienne.  

Rozwój umysłowy 

Uwaga jest mimowolna tzn. nie jest zbyt trwała, przerzutna, podzielna. Z tego powodu dziecko często zmienia przedmiot swojego zainteresowania, często nie doprowadzając do końca rozpoczętej czynności.

Pamięć jest również mimowolna tzn. nie zapamiętuje celowo czegoś, świadomie.

Wyobraźnia jest bujna i żywa. Dziecko silnie przeżywa bajki, które są czytane i filmy, które ogląda oraz własne zabawy. Nadaje przedmiotom cechy żywych istot, a cechy ludzkie zwierzętom.

Mowa jest opanowana na poziomie  podstaw języka ojczystego. Zasób słownictwa jest niewielki, a system gramatyczny nie w pełni utrwalony i poznany. Wypowiedzi dziecka dotyczą aktualnej sytuacji i osób, z którymi przebywa mogą pojawiać się neologizmy dziecięce- własne słowa.

Myślenie  dziecka ma charakter konkretno- wyobrażeniowy (konkretno- obrazowe). W związku z tym słowom skierowanym do dzieci w tym wieku powinno towarzyszyć działanie.

Rysunek pojawia się tło, postacie różnej wielkości.  

Trzylatek potrafi (wybrane umiejętności):

  • myć ręce i twarz nie mocząc ubrania i wycierać je ręcznikiem,
  • samodzielnie jeść,
  • schodzić i wychodzić po schodach,
  • załatwiać potrzeby fizjologiczne na muszli klozetowej,
  • dopasowywać kształty i rozpoznawać takie same i różniące się,
  • rozumieć takie określenia jak: nad, pod, na, z tyłu,
  • odróżnić pismo od tego co nim nie jest.
  •  

 

                                                                                      WCZESNE DZIECIŃSTWO – 4 rok życia dziecka

Rozwój fizyczny

Dziecko w tym wieku ma wszystkie zęby mleczne. Zmiany wzrostu i wagi ciała są znacznie mniejsze niż do tej pory. Następuje wydłużenie ciała pod wpływem szybszego rośnięcia kończyn. Dziewczynki rozwijają się szybciej niż chłopcy.

Rozwój ruchowy

Dziecko doskonali posiadane umiejętności związane z samodzielnym przemieszczaniem się, z posługiwaniem się przedmiotami i manipulowaniem nimi. Pojawiają się proste ruchy łączone w kombinacjach ruchowych np. bieg i skok, bieg i kopnięcie, chwyt i rzut piłką. Często zwykło się mówić o 4 latkach, że są nie do opanowania w każdym rodzaju aktywności jest to bezpośrednio spowodowane dużą potrzebą ruchu.  

Niektóre wybrane umiejętności 4 latka w rozwoju ruchowym- motoryki małej i dużej: 

PRZEMIESZCZANIE SIĘ: umie wchodzić i schodzić po schodach, stawiając jedną stopę na każdym stopniu- doskonali te umiejętność. Usprawnia  umiejętność stawania, chodzenia i biegania na palcach, jeździ na hulajnodze.

POSŁUGIWANIE SIĘ PRZEDMIOTAMI/ MANIPULOWANIE NIMI: coraz sprawniej łapie piłkę, potrafi obunóż skakać przez skakankę, umie nawlekać koraliki z dużymi otworami bez użycia igły, prawidłowo trzyma ołówek, kredkę.

Rozwój społeczno- emocjonalny

Uczucia nadal są bardzo zróżnicowane, silne i gwałtowne np. głośny śmiech na przemian z napadami złości. Powstają początki prawidłowej oceny przyczyn pojawienia się jakiegoś uczucia. Raczej zwracają uwagę na czynniki zewnętrzne wywołujące uczucie niż wewnętrzne. Słysząc nieodpowiednie słowa dziecko powraca do nich z upodobaniem i rymuje zdając sobie sprawę z ich niestosowności.

Czterolatek może czasami wydawać się zbyt pewny siebie i swoich możliwości, często przeciwstawiając się obowiązującym zasadom z czasem im ulegając. W tym wieku zaczyna odczuwać „wewnętrzny hamulec” chociaż nie rozumie jeszcze podstawy nakazów i zakazów.  

Zabawa zaczyna przebiegać w większym stopniu w towarzystwie jakiegoś rówieśnika. Pojawiają się coraz bardziej rozbudowane zabawy tematyczne związane z działaniami z życia codziennego np. zabawy w dom, straż pożarną oraz zabawy konstrukcyjne np. budowle z klocków, ale również z wykorzystaniem innych dostępnych przedmiotów- kamienie, patyki. Pojawiają się elementy planowania.

Rozwój umysłowy 

Uwaga jest mimowolna tzn. nie jest zbyt trwała, przerzutna, podzielna. Uwaga mimowolna nie jest wywoływana z reguły zainteresowaniami lecz przedmiotami. Przerzuca się z przedmiotu na przedmiot z tego powodu dziecko często nie doprowadza do końca rozpoczętej czynności. Z upływem czasu uwaga się wydłuża.

Pamięć jest jeszcze mimowolna tzn. nie zapamiętuje celowo czegoś, świadomie.

Wyobraźnia nie ma żadnych granic. W wypowiedziach dziecka pojawiają się wymyśleni towarzysze zabaw, przeróżne historie nie mające nic wspólnego z rzeczywistością. Opowiedzenie czegoś w taki sposób jest po prostu bardziej interesujące, ponadto dziecko wierzy w to, co podpowiada mu wyobraźnia.   

Mowa cały czas zwiększa się zasób słów. Mogą powstawać dysproporcje pomiędzy tym, co dziecko chciałoby przekazać, a tym co może powiedzieć. W tym wieku dziecko zadaje najwięcej pytań, przez które zmierza do wyjaśnienia i uporządkowania wiedzy o świecie.

Myślenie jest nadal w fazie konkretno-wyobrażeniowe (konkretno- obrazowe). W związku z tym słowom skierowanym do dziecka w tym wieku powinno towarzyszyć działanie. Dziecko zaczyna pojmować czas- noc, dzień.

Rysunek podobnie jak w wieku 3 lat występuje tło, postacie różnej wielkości. Dziecko powinno wyróżniać 6 kolorów i nimi się posługiwać, początki pojawiania się w rysunkach figur geometrycznych- koło, kwadrat.

 

Czterolatek potrafi (wybrane umiejętności):

  • kopiować koło, krzyżyk, szyny,
  • rozróżniać podstawowe barwy,
  • sprawnie biegać, skakać,
  • umyć zęby,
  • samodzielnie się ubrać i rozebrać pod nadzorem.
Porady dla rodziców i nauczycieli
Skip to content